Rowerzyści i wegetarianie

Słucham radia, oglądam telewizję, czytam gazety. Słyszę wypowiedzi ludzi o podziale polskiego społeczeństwa. Można powiedzieć że jest moda na kategoryzowanie polaków a raczej na przezywanie się nawzajem, tak jak dzieci /skarżypyta, gruba dynia/. Podobno jedni są lewakami inni rowerzystami i wegetarianami jeszcze inni komunistami i złodziejami do tego wytyka się wyznania religijne i światopogląd. 

Lubię w wolnej chwili pojeździć na rowerze, żona, dwie córki i wnuczka są wegetarianami. Obok mojego domu jest ścieżka rowerowa, widzę ludzi na rowerach, biegających, spacerujących, chodzących z kijkami, zadowolonych – uśmiechniętych. Czy to jest źle? To jest ich sposób na życie ich światopogląd.

Dawno temu przyjąłem zasadę „nie ma ludzi złych, na ludzi nie można się obrażać, ideologie ludzi dzielą a potrzeba działania łączy.” Zarządzałem przez 32 lata dużą firmą na kresach wschodnich, miałem do czynienia z różnymi ludźmi. Myślę że przyjęta dewiza pracy z ludźmi, wciągania ich do wspólnego działania, pozwoliła zrealizować wiele ciekawych przedsięwzięć gospodarczych a także społecznych. Korzyści wymierne mieli wszyscy; pracownicy, rolnicy, klienci, samorząd lokalny a do tego satysfakcję że się nam udało że w tym małym naszym sukcesie każdy miał swój udział.

Ostatnio czytałem książkę „Siła zamiaru” Sinielnikowa i spotkałem tam inny umowny podział ludzi /na podstawie moralności i odpowiedzialności za swoje czyny/

Pierwsza kategoria; to ludzie-zwierzęta. Ci którzy czekają, aż wszystko zostanie im podane jak na tacy. Jeśli tego nie otrzymają, zaczynają ryczeć, niczym nie dojone krowy. Zamiast działać samemu, wszystko brać w swoje ręce, potrafią tylko obwiniać, osądzać i krytykować innych.

Druga kategoria; to ludzie-bestie, drapieżcy. Zdolni są nakarmić siebie, zapewnić sobie niezłe życie. Ale przy tym nie obchodzą ich inni ludzie. Oni są gotowi zniszczyć podobnych do siebie.

Trzecia kategoria; to człowiek rozsądny. Taki, który jest zdolny zatroszczyć się o siebie, i o innych. On potrafi osiągnąć cel w taki sposób, żeby inni też otrzymali dla siebie coś istotnego i pożytecznego.

Wynika z tego że Karol Linneusz i Karol Darwin mylili się. Proces ewolucji dopiero się rozpoczął i do homo sapiens wielu osobom bardzo daleko. Coś w tym jest.

Ostatni list do Zofii

             Rudek pisze list ze szkoły oficerskiej w Moskwie.

Wyraża w nim swoje uczucia do dziewczyny i wspomina mile rodzinę z Chełma u której był zakwaterowany w czasie wojny. W liście ukazuje swoją samotność i tęsknotę do Zofii oraz sentyment i swój patriotyzm do Polski.

            Publikuję te listy, bo pokazują że nawet losy wojenne ludzi nie są przeszkodą w miłości i uczuciach. Ponadto jak młody człowiek potrafił pięknie, ponad 70 lat temu, o tym pisać. Rudolf był synem Dyrektora firmy wydobywającej ropę, mieszkali w Stanisławowie dzisiaj Ukraina, prawdopodobnie jak na tamte czasy był nieźle wykształcony. Zofia jak wybuchła wojna rozpoczęła naukę w 7 klasie Szkoły Podstawowej nr 3 w Chełmie, Niestety Niemcy we wrześniu 1939 r. zamknęli szkołę, a Dyrektora Zygmunta aresztowali na jej oczach i innych dzieci.

             Przepisałem list bo był zniszczony i mało czytelny, starałem się jednak zachować oryginalną pisownię.

             Notabene, nieznane są dalsze losy Rudolfa natomiast Zofia wyszła za mąż w Chełmie w 1946 r. i nie odpisała na ostatni list, nie doszło także do ich spotkania o którym pisał Rudi.   

   

                                                                                                                                                      Moskwa.10.1.1946 r.

Kochana Zosieńko !

Dziś ponownie kreślę do Ciebie tych kilka słów, skorzystałem z okazji że jeden ze znajomych wyjeżdża do Polski.

Droga Zosieńko Tyś już na pewno otrzymała mój list i zdjęcia który kilka dni nazad ja do Ciebie wysłałem, teraz tylko z niecierpieniem czekam odpowiedzi.

Ja Zosiu jak już wspominałem w poprzednim liście uczę ja nie najgorzej co prawda nauki jest masa no na to nic nie poradzisz. Naogół czas leci mi stosunkowo szybko. Z 15.1.1946 roku zaczynam zdawać egzamin za drugą połowę roku. W lutym będę po egzaminach miał tylko dwa tygodnie na wakacje a puzniej znowoż to samo-nauka. Latem dostanę urlop to znaczy gdzieś w lipcu na 40 dni pojadę do domu a i myślę przyjechać na jakiś tydzień do Polski tak że do Ciebie zajadę. Myślę że do tego czasu jeszcze my się zdążymy umówić stobą listownie. Proszę tylko Zosieńko pisz mi często chociażby tak jak ja Tobie /dobrze/. Zosiu Ty powież mi że u mnie nie ma takiego dnia żebym ja Ciebie nie wspominał. Wspominam te chwile u twoich rodziców którym nigdy nie zapomnę za tą dobroć którą oni mi udzielili. Wszystko było dobre tylko przecież jedno mniestale gnębiło, a mianowicie to żeś Ty nie chciała mnie zrozumieć i uwierzyć że ja faktycznie Cię pokochałem i kochałem. Mnie się wydawało że nic szczęśliwszego na tym świecie nie może być dla mnie prócz Ciebie. Zosiu no ty dziś powież mi że ja dalej tak. Myślę i tego przekonania jestem, tylko od czasu do czasu gnębi mnie jedna myśl, może mi coś bynajmniej wydaje żeś Tyś już wyszła zamąż, co wszystko może być możliwe przecież już minął rok kiedy ja opuściłem Chełm od Ciebie. Pomyśl już rok jak nas rozdziela tyle setek kilometrów i do tego nasza korespondencja jest tak marna, wyobraź sobie ja w ciągu 1945 r. od Ciebie otrzymałem tylko dwa listy i to zawsze stakim opóźnieniem. Te dwa listy zawsze mam około siebie i bardzo często ich czytam są one dla mnie bardzo drogie. Zosieńko ja Tobie wysłałem swoje zdjęcie, które na pewno już otrzymałaś i poproszę żebyś Ty również wysłała mnie swoje. Zosiu proszę tylko mi nie odmówić mojej prośby. W następnym liście ja Tobie znowuż wyślę zdjęcie będę tam w mundurze Czerwonej Armii. Tak ja tu przeważnie w moim chodzę tylko na wielkie święto i w niedziele ubieram polski mundór. No o tym pomówimy kiedy w lecie będę u Ciebie, do opowiadania będę miał dużo myślę że Ciebie wszystko będzie interesować. Droga Zosieńko na tym pozwól mi kończyć pisać tych kilka słów i jeszcze raz proszę Cię bardzo pisz mi dużo i często, nieskrywaj niczego a prosto pisz od szczerego serca i to co Ty myślisz i co jest w Twoim sercu. Ty mnie myślę po tych kilku listach rozumiesz i nie pomyśl że to jest jakaś obłuda a szczera prawda.

Zniecierpliwieniem czekam Twojej odpowiedzi na moje listy Całuję Cię mocno-mocno i jeszcze raz mocno

Twój Rudek

P.S.

Ucałuj od demnie mocno Mamusię, Tatusia, Kazię i Zbyszka

Zosiu pisz mi na adres

Mockba 20

poprobuj pisać także na ten drugi adres który napewno masz ja Ci przecież go podawałem

Drugi list do Zofii

Dziewczyny z tamtych lat

         

Dziewczyny z tamtych lat

        Zofia poznała Rudolfa  w lipcu 1944 roku, miała wtedy 18 lat.
Rudolf  był  żołnierzem I Armii LWP która wyzwalała Chełm i otrzymał przydział na kwaterę u jej rodziców na ul Lubelskiej dzielnica Pilichonki. Pochodził ze Stanisławowa obecnie Ukraina, a jego ojciec pracował w firnie wydobywającej ropę. Po wojnie został wysłany do Moskwy na Akademię Wojskową, skąd pisał listy przepojone tęsknotą za Chełmem i Zofią.

Dziewczyny z tamtych lat

Dziewczyny z tamtych lat

Pierwszy list do Zofii

16-sto letnia Zofia na zabawie w prywatnym domu (przy ul. Kaflarskiej - dawna dzielnica Chełma Terpiczówka) poznaje Heńka . Zofia wpadła w oko chłopakowi, który wraz z bratem (Piotrem) był w tym czasie w partyzantce. List jest smutny, mówi o nieodwzajemnionej miłości, samotności oraz o niepokoju podczas czasu wojennego.

Zofia i Zofia

  

Historia domu przy ul.Pilichonki 48, ul. Lubelskiej 196 i 202 w Chełmie

Moja mama Zofia Skibińska z domu Jędrzejewska,

kończy w tym roku 91 lat, ma bardzo dobrą pamięć,

opowiada rodzinie jak było kiedyś, wspomina ludzkie

losy, zwyczaje, przypomina naszych przodków i przyjaciół.

Spróbowałem te wspomnienia zapisać,

uzupełniając faktami historycznymi.

                                                              Dom Lubelska 202 fot. 04-01-2017 r.

 Dom przy ul. Lubelskiej 196 / przed wojną Pilichonki 48/ w Chełmie pobudował Ludwik Jędrzejewski w latach 1880 – 1884

Ludwik Jędrzejewski urodził się w Chełmie w 1853 roku. Ojciec Wincenty a matka Zofia z domu Wasyńczuk. Miał rodzeństwo, brata Juliana urodzonego w 1852 roku i siostrę Mariannę, która wyszła za mąż za Backiela. Zagadką do dzisiaj jest, gdzie był dom rodzinny Ludwika, można domniemywać: ul Majdan, ul Jordana lub Kolejowa.

Ludwik mając 18 lat został wcielony do wojska rosyjskiego / Chełm był w tym czasie pod zaborem rosyjskim/. Brał udział w wojnie rosyjsko – tureckiej o Bałkany/ 1877-1878/.

Z wojska wrócił po 7 latach prawdopodobnie były to lata 1878-1880. W tym czasie dom przy ul Pilichonki budowała jego siostra Marianna po mężu Backiel, miała małe dzieci i kolejne w drodze. Rozpoczął budowę domu na polu po drugiej stronie ul. Pilichonki, naprzeciw domu swojej siostry. W tym czasie prawdopodobnie mieszkał kontem u siostry. Po wybudowaniu domu, 12-01-1888 roku zawarł związek małżeński z Anną Krawczyńską z Majdanu. Anna urodziła się w 1866 roku jako dziecko Tomasza i Anieli Krawczyńskich z domu Łatwińska.

Ludwik uważany był za starego kawalera a z wojska przywiózł pieniądze które mógł przeznaczyć na budowę domu. Ludwik i Anna Jędrzejewscy mieli czterech synów: Mieczysława urodzonego 28-12-1888 roku, Józefa, Władysława i Wincentego.Wincenty był najmłodszy, urodził się 22-01-1900 r. Mając 20 lat został powołany do wojska, służył w jednostce wojskowej w Równym jako radiotelegrafista.                                                                                                       

                                  Wincenty z lewej strony /fot.Równe około 1920 r./

 Pobudowany dom był drewniany, pokryty strzechą. Małe okienka, podłoga w kuchni z gliny, w pokojach z desek. Najważniejsze że była kuchnia i piec chlebowy i do tego komin. Raz w tygodniu podłoga w kuchni była malowana żółtą gliną. Dom z zewnątrz był szalowany deskami, wyróżniał się łukami pod strzechę, wspomina Zofia.
Spadkobiercami domu po śmierci w 1914 roku Ludwika Jędrzejewskiego zostali Wincenty i Stefania Jędrzejewscy z domu Skibińska z ul. Malowane. Pobrali się w 1925 roku a w 1926 r urodziła im się córka Zofia. 

                                                                  Wincenty i Stefania

 Mieszkańcami domu przy ulicy Pilichonki 48 na podstawie zapisów w książce meldunkowej byli:

zameldowani w 1929 r – Wincenty Jędrzejewski

• Stefania Jędrzejewska
• Zofia Jędrzejewska
• Anna Jędrzejewska matka Wincentego
• Michał Skibiński brat Stefani
• Konstanty Kosiarski lokator ur. Lubartów
• Adela Kosiarska lokator ur Radom
• Anna Kosiarska lokator ur. Radom
• Bogumił Kosiarski lokator ur. Radom
• Maria Kosiarska lokator ur. Radom

zameldowani w 1931 r. - Leontyna Skibińska matka Stefani ur. Bieławin

wymeldowani w 1931 r. - Kosiarscy, Skibiński Michał, Skibińska Leontyna

zameldowani w 1931 r. - Paweł Lońc lokator ur. Przeworsk

- Aniela Lońc lokator ur. Łańcut

zameldowani w 1932 r. - Władysław Ficek lokator ur. Maków

- Antonina Ficek lokator ur. Zakrzewek
- Henryk Ficek lokator ur. pow. Lubelski

zameldowani w 1933 r. - Stefan Pukało lokator ur. Chełm

- Anna Pukało lokator ur. Chełm
- Maria Pukało lokator ur. Chełm

- Anna Pukało lokator ur. Chełm

- Józef Pukało lokator ur. Chełm
- Iżyna Pukało lokator ur. Chełm
- Jan Pukało lokator ur. Chełm

                Niestety dom spłonął jesienią 1935 roku gdy Zofia miała 9 lat. Wspomina że spała jak ją obudzili i oknem wynieśli a było to około godziny 23 , na zewnątrz palił się dach ze słomy, przyjechała konna straż pożarna z pompami wody napędzanymi ręcznie. Ogień został ugaszony ale z domu pozostały tylko nadpalone ściany, komin z kuchnią i piecem. Niestety nie dostali żadnego odszkodowania bo stał komin.

Pożary domów w tym czasie były dość częste, Zofia pamięta jak naprzeciw ich domu w tym samym roku spłonął dom jej stryja Mieczysława Jędrzejewskiego

Wincenty na strop dachu nałożył słomę i tak dalej mieszkali ale była jesień, przyszły deszcze, woda lała się do środka no i perspektywa zimy. Wynajęli mieszkanie u Backiela naprzeciw i tak przezimowali.

Na wiosnę Wincenty ze Stefanią zaczęli budować nowy dom. Wincenty dostał odszkodowanie za wykupioną przez jednostkę wojskową działkę przy ul Koszarowej było to 1000,00 zł, przeznaczył je na nowy dom. W Sawinie kupili drewniany budynek mieszkalny postawiony w stanie surowym, niewykończony. Zatrudnili cieślę Jokisza, a znajomi mieszczanie z Chełma / Rojewscy, Słomińscy, Fałkowscy, Nafalscy i inni/ w jeden dzień rozebrali i przewieźli z Sawina do Chełma wozami konnymi. Cieśla Jokisz oznaczył poszczególne elementy drewniane ołówkiem stolarskim i od nowa dom składał. Dom był dwurodzinny, pokryty gontem, został pobudowany przez lato ale wykończono tylko jedną część. Komin ,kuchnię i piec stawiał Adamczewski z Koszarowej. Na jesieni 1936 r Stefania, Wincenty i Zofia zamieszkali w nowym domu.

W 1937 roku przystąpili do wykończenia drugiej części oraz pobudowania pieców kaflowych do ogrzewania. Do tego potrzebne były pieniądze, dlatego wydzierżawili tą drugą część domu dla rodziny Franciszka Bałka który zapłacił czynsz za rok z góry. Kafle Wincenty kupił w Kaflarni na ul. Kaflarskiej był to pierwszy gatunek. 

Rodzina Bałków

Franciszek Bałka był podoficerem VII Pułku Piechoty Legionów który stacjonował w Chełmie. Zamieszkał z żoną Sabiną i 3 synami: Józefem, Edmundem i Zenonem. Syn Józef w 1949 roku jako uczeń Technikum Mechanicznego na lekcji powiedział prawdę o Katyniu za co został przez sąd skazany na 3 lata więzienia. Jego bracia po wojnie służyli w wojsku ale także byli przez wiele lat szykanowani. To właśnie o Józefie wspomniał Prezydent Lech Kaczyński w ostatnim swoim przemówieniu, które miał wygłosić w Katyniu.

„ Uczniowie za prawdę o Katyniu szli do więzienia”

Franciszek i Sabina Bałka (zdj. przesłane przez Andrzeja Bałka)

            We wrześniu 1939 r. jak wybuchła II wojna i Niemcy zaatakowały Polskę, ogłoszono mobilizację do wojska Polskiego. Z Pilichonek w tej wojnie udział brali: Franciszek Bałka; Marian Jorman; Sobieraj; Edward, Tadek i Marian Skibińscy. Po miesiącu - dwóch wrócili z wojny. Franciszek Bałka podjął pracę fizyczną w młynie. Była bieda, trzymali krowę na mleko dla rodziny. Dzieci z workami ścinały trawę z miedz aby ją wyżywić a ojciec przynosił z młyna odpady zbożowe.

Podczas okupacji niemieckiej Zofia, na zabawie w prywatnym domu przy Kaflarskiej u Langiewiczów poznała Henryka Pietrzykowskiego z Rudki, który później w 1942 roku będąc w partyzantce pisał do niej listy pełne smutku i tęsknoty.

Zdjęcie z wesela (1. Zofia Skibińska; 2. Bronisław Langiewicz; 3. Zofia Krupińska; 4. Rękas, którego rodzina mieszkała u Stefanii i Wicentego Jędrzejewskich).

W czasie okupacji niemieckiej w domu Wincentego i Stefanii w dalszy ciągu mieszkała rodzina Bałków a dodatkowo administracja niemiecka dokwaterowywała swoich żołnierzy, którzy kierowali ruchem drogowym na krzyżówkach lubelskich. Ze wspomnień Zofii wynika, że byli to Niemcy przyjaźnie nastawieni do domowników. W 1944 roku, jak zbliżały się wojska radzieckie , rodzina Bałków bojąc się represji przeniosła się do znajomych na wsi. Pod koniec okupacji do domu przy ul. Pilichonki 48, wprowadzili się Zbyszek i Kazia Barańscy z synem Antonim. Zbyszek był fryzjerem a Kazia pracowała w PSS przy ul. Kolejowej w hurtowni jaj. Syn Antoni którego wszyscy nazywali Tosiem został lekarzem, pracuje do dziś w Chełmie jako lekarz rodzinny. Rodzina Barańskich mieszkając jako lokatorzy, trzymali kozę, na mleko dla rodziny i ze względu na gruźlice której nabawił się Zbyszek.

                  Rodzina Kosiarskich i Barańskich

We wspomnieniach Zofii bardzo często przewija się opowieść o rodzinach Kosiarskich i Barańskich, które mieszkały w domu przy ul. Pilichonki 48, ale w różnych okresach. Kosiarscy do Chełma przybyli prawdopodobnie z Radomia, Konstanty otrzymał ofertę pracy jako drogomistrz a kobiety były nauczycielkami na wioskach. Zofia Kosiarska wyszła za maż za Tomaszunasa z Podgórza i uczyła dzieci w szkole w Stołpiu, podobno była bardzo piękną kobietą i ładnie się ubierała. Konstanty Kosiarski to drugi maż Adeli. Pierwszy mąż (Barański) zmarł. Z pierwszego małżeństwa miała syna Aleksandra, który wyjechał do Petersburga gdzie pracował jako urzędnik w banku. Należy przypuszczać że powodem wyjazdu mogła być kobieta albo praca

Syn Adeli, Aleksander Barański poślubił żonę w Petersburgu, kobietę z wyższych sfer, z którą miał syna Zbyszka Barańskiego, urodzonego w 1919 r. Niestety żona zmarła, Aleksander Barański z synem Zbigniewem wrócił do Polski. Mogło to być w latach 1929-1931 bo w tym czasie odwiedzili mamę, a zarazem babcię Adelę Kosiarską gdy mieszkała przy ul Pilichonki 48. Zbyszek pozostał pod opieką babci, oraz sióstr przyrodnich a jego ojciec pojechał za pracą do Warszawy. Podjął pracę w Banku, poślubił kobietę która pochodziła z miejscowości Łask. Mieszkali na Nowogrodzkiej, koło poczty.

Zbyszek został zabrany przez ojca do Warszawy gdzie miał chodził do szkoły. Niestety ojciec nie zajmował się synem a macocha tym bardziej. Zbyszek więcej do szkoły nie chodził niż chodził. Był cały czas głodny, macocha żywność miała zamkniętą na klucz, rano wydawała mu kromkę chleba, a na noc przynosił siennik z piwnicy i tak spał. Wychowywał się na warszawskich podwórkach i na bazarach. Tam zawsze można było dostać coś do jedzenia za drobne prace.

Aleksander Barański mimo że pracował jako urzędnik w banku, miał skłonność do hazardu. Zbyszek opowiadał Zofii taką historię :

„Ojciec wrócił wieczorem do domu z pączkami,

macocha pyta:

- a gdzie pieniądze z wypłaty?

Ojciec:

-nie mam, przegrałem na wyścigach konnych na Służewcu.”

Aleksander Barański ojciec Zbyszka zmarł, pogrzeb był uroczysty prawdopodobnie zorganizowany przez bank. Zofia wspomina, że Zbyszek pokazywał jej zdjęcie na którym trumna była wieziona na karawanie konnym, a Zbyszek szedł za trumna.

Po śmierci ojca Zbyszka zabrał brat macochy na wieś do Łaska koło Łodzi. Trafił na wieś do gospodarstwa rolnego gdzie była krowa, i nie było większego problemu z żywnością. Sam Zbyszek wspomina że było mu tam bardzo dobrze. Ponadto brat macochy u którego mieszkał, dodatkowo zajmował się fryzjerstwem i przyuczył go do tego zawodu. Babcia Zbyszka Adela Kosiarska nie mogła się pogodzić że jej wnuk, trafił do obcych ludzi, wysłała męża Konstantego do Łaska, który zabrał Zbyszka do Chełma, mieszkali wtedy na ulicy Jordana.

Zbyszek poznał Kazię Seredę która mieszkała na ul. Chłodnej, często odprowadzał Ją z pracy do domu i był zapraszany na jajecznicę ze stłuczek

Pobrali się na początku okupacji niemieckiej około 1941 roku, i zamieszkali na ulicy Chłodnej w bardzo małym mieszkanku jej matki, w 1942 roku urodził się Antoni Barański.

Losy wojenne połączyły rodziny Zofii /z domu Jędrzejewska/ i Alfreda Skibińskiego, Kazi i Zbyszka Barańskiego, a przyjaźń i sentyment trwa do dziś.

                   Wyzwolenie Chełma w lipcu 1944 roku przez wojska rosyjskie, we wspomnieniach Zofii, która w tym czasie przebywała w swoim domu rodzinny przy ul. Pilichonki. Niemcy, broniąc się wycofywali. Wincentemu i Stefani zabrali konia i wóz, mieli oddać jak wyjadą za Chełm . Stefania i Czepielowa pojechały aby wrócić z końmi ,niestety wróciły pieszo. Niemcy założyli bazę w Kumowej Dolinie, wojska radzieckie atakowały. Ze wspomnień Zofii:

„Widziałam ogromną falę ludzi, szli, jechali furmankami, samochodami, czołgami, drogą ,polami, między domami.”

W pobliżu domu Zofii rozegrała się bitwa w której między innymi brał udział czołg niemiecki z czołgiem radzieckim. W wyniku tych walk, w dom trafił pocisk ale nie wybuchł, natomiast zapaliły się pomieszczenia gospodarcze oraz zabudowania sąsiadów Szczerbaków. Czołg rosyjski został trafiony; jeden żołnierz zginął a trzech się uratowało.

Wraz z żołnierzami rosyjskimi do Chełma trafili żołnierze polscy z I Armii ludowego Wojska Polskiego. Do domu Stefanii i Wincentego przydział na kwaterę otrzymał porucznik Rudolf Szczepanik . Pochodził ze Stanisławowa (obecnie Ukraina) a jego ojciec pracował w przemyśle wydobywającym ropę naftową. Rudolf zaprzyjaźnił się z domownikami a szczególnie polubił Zosię i małego Tosia. Po wojnie został wysłany do Moskwy na Akademię Wojskową, skąd pisał listy do Zosi, pozdrawiając wszystkich domowników.

Wspomnienia spisał Waldemar Skibiński Chełm 2017– 01 - 04